Τρίτη, 19 Μαρτίου 2024, 7:16

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΕΒΕΖΑ 1821-2021: «Η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου» Γράφει ο Γιάννης Παπαδόπουλος, Δάσκαλος-Παιδαγωγός, Med.

Έξοδος προς την ελευθερία! Πορεία προς την αθανασία!

«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει.

Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει.

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέει

στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει.

Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω `γώ στο χέρι;

Οπού συ μου `γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

Θεόδωρος Βρυζάκης. «Η ‘Έξοδος του Μεσολογγίου».

Διονύσιος Σολωμός, Σχεδίασμα Β΄ – Ελεύθεροι Πολιορκημένοι.

Ο ρόλος του Μεσολογγίου στην Επανάσταση.

Τον Φεβρουάριο του 1821 ξέσπασε η Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και τον Μάρτιο του 1821 στον Μοριά, κατά της, επί σειρά αιώνων, τυραννίας των Οθωμανών. Το λάβαρο της Επανάστασης ανέμισε στο Μεσολόγγι στις 20 Μαΐου 1821 με τον οπλαρχηγό Δημήτριο Μακρή. Η τοπική ηγεσία της Επανάστασης έκρινε τη θέση του Μεσολογγίου σημαντική κι έτσι όρισε στις 9 Νοεμβρίου 1821 την πόλη ως έδρα του Οργανισμού Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, που αφορούσε τη διοίκηση της επαναστατημένης Ρούμελης.

Πρώτη απόπειρα πολιορκίας του Μεσολογγίου.

Το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 1822 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (25 Οκτωβρίου 1822 – 31 Δεκεμβρίου 1822) από τους Τούρκους. Επικεφαλής του οθωμσνικού στρατού των 11.000 ανδρών, ήταν ο Μεχμέτ Ρεσίτ Πασάς, ο επονομαζόμενος και Κιουταχής και ο Ομέρ Βρυώνης. Ο Κιουταχής μόλις είχε νικήσει τους Έλληνες επαναστάτες στο Πέτα, ανατολικά της Άρτας, ενώ ο Ομέρ Βρυώνης είχε ολοκληρώσει την κατάληψη του Σουλίου. Οι δύο τους ενώθηκαν κατά του Μεσολογγίου. Ηγέτες των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγι ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Ανδρέας Λόντος και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Οι Τούρκοι πολιόρκησαν το Μεσολόγγι δύο μήνες χωρίς αποτέλεσμα, έχοντας υποστεί σοβαρές απώλειες κι έτσι έλυσαν την πολιορκία (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1999).

Ο Μάρκος Μπότσαρης.

Δεύτερη απόπειρα πολιορκίας του Μεσολογγίου.

Την επόμενη χρονιά, στα μέσα του 1823, τα τουρκικά στρατεύματα σχεδίασαν νέα εκστρατεία με στόχο την πολιορκία και την κατάληψη του Μεσολογγίου. Με επικεφαλής τον Μουσταφά Πασά Μπουσάτλι, από την επαρχία της Σκόδρας, βάδισαν κατά της μαρτυρικής πόλης. Μετά από σκληρές μάχες που δόθηκαν στην περιοχή της Ευρυτανίας τα τουρκικά στρατεύματα κατευθύνθηκαν προς τον τελικό τους προορισμό. Οι αρχές και οι κάτοικοι της Ιερής Πόλης προετοιμάστηκαν για πολιορκία. Όμως τα τουρκικά στρατεύματα προτίμησαν να πολιορκήσουν το γειτονικό Αιτωλικό. Οι Τούρκοι αναλώθηκαν χωρίς αποτέλεσμα στην ανεπιτυχή πολιορκία του Αιτωλικού, οπότε εγκαταλείφθηκε και η ιδέα μιας ακόμα πολιορκίας του Μεσολογγίου (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1999).

Τρίτη απόπειρα πολιορκίας του Μεσολογγίου. Η «φαρμακερή».

Μετά την αποτυχία της πρώτης πολιορκίας για την κατάληψη του Μεσολογγίου στα 1822, και του Μουσταφά Πασά το 1823, ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄, επέλεξε τον Κιουταχή, στον οποίο και παραχώρησε πλήρεις εξουσίες διορίζοντάς τον, παράλληλα, αρχιστράτηγο (σερασκέρη) και στρατιωτικό διοικητή ολόκληρης της Στερεάς (Ρούμελη Βαλεσή). Ο Κιουταχής στρατοπέδευσε το Μάρτιο του 1825 έξω απ’ τα Ιωάννινα και άρχισε αθρόα στρατολογία μεταξύ των οθωμανικών πληθυσμών, ενώ, με τη βοήθεια του εξωμότη Γ. Βαρνακιώτη, καλούσε τους χριστιανούς σε υποταγή, με την υπόσχεση της έγγραφης αμνηστίας, κατ’ εντολή του Σουλτάνου. Μπροστά στη μεγάλη απειλή που συνιστούσε η παρουσία του Κιουταχή, ο οποίος έπειτα από συνολική προετοιμασία τρεισήμισι μηνών, έφτασε στις 15 Απριλίου 1825 μπροστά στο Μεσολόγγι, επικεφαλής 30.000 Τούρκων.

Η ελληνική επιτροπή της δυτικής Ελλάδας εξέδωσε ανακοίνωση καλώντας τους κατοίκους των επαρχιών Αιτωλίας και Ακαρνανίας σε συστράτευση. Αρχηγός των όπλων του Μεσολογγίου διορίσθηκε ο Νικόλαος Στουρνάρης (Κόκκινος, 1956). Την ίδια στιγμή στο εσωτερικό της πόλης βρίσκονταν περίπου 4.000 άνδρες (οι 1.000 ήταν σε προχωρημένη ηλικία) και 12.000 γυναικόπαιδα. Ο Κιουταχής προσπάθησε να αποκλείσει τον ανεφοδιασμό της πόλης από στεριά και θάλασσα και πραγματοποιούσε συνεχείς επιθέσεις, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Οι πολιορκημένοι Μεσολογγίτες ήρθαν σε συνεννόηση με τον στρατηγό Γεώργιο Καραϊσκάκη. Ο Καραϊσκάκης διεξήγαγε πόλεμο φθοράς στα νώτα των στρατευμάτων του Κιουταχή. Τον Οκτώβριο του 1825 ο Κιουταχής από επιτιθέμενος κατέληξε αμυνόμενος.

Ο Κιουταχής Ρεσίτ Πασάς.

Το 1824 ο Σουλτάνος ήταν σε δύσκολη θέση. Η ελληνική Επανάσταση είχε εδραιωθεί στη Ρούμελη, στον Μοριά και στα νησιά. Οι επαναστάτες, παρά τις εμφύλιες συγκρούσεις, είχαν δική τους διοίκηση και αυτοδιάθεση μέσα από τις Εθνοσυνελεύσεις τους και ήδη είχε αναπτυχθεί στην Ευρώπη το φιλελληνικό ρεύμα. Ήδη από το 1823, ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Τζώρτζ Κάνινγκ είχε αναγνωρίσει σε λόγο του τους Έλληνες επαναστάτες ως εμπόλεμο έθνος που μάχεται για την ανεξαρτησία του, ενώ πλήθος Ευρωπαίων φιλελλήνων εθελοντών βοηθούσε τους επαναστάτες οικονομικά και στρατιωτικά στα πεδία των μαχών. Οι φιλέλληνες ωθούσαν τις κυβερνήσεις τους να παρακολουθήσουν με ενδιαφέρον το ελληνικό ζήτημα. Ανάμεσά τους και ο ξακουστός Άγγλος ποιητής, Λόρδος Βύρων, που απεβίωσε στις 19 Απριλίου του 1824 στο Μεσολόγγι, ύστερα από πυρετό.

Κάτω απ’ αυτές τις δυσάρεστες συνθήκες για την Υψηλή Πύλη, ο Σουλτάνος έκανε συμφωνία με τον Βαλή της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Αλί, για στρατιωτική βοήθεια κατά των επαναστατών. Ο Μοχάμεντ Αλί θα έστελνε τον ικανότατο και εκπαιδευμένο στρατό της οθωμανικής Αιγύπτου από Γάλλους αξιωματικούς. Επικεφαλής του ήταν ο θετός γιος του Βαλή, ο ελληνικής καταγωγής, στρατάρχης Ιμπραήμ πασάς. Ο Ιμπραήμ με τον φοβερό στρατό και στόλο του, κατέπνιξε αρχικά την Επανάσταση στην Κρήτη και στη συνέχεια στον Μοριά, όπου έκαψε και κατέστρεψε τα πάντα στο πέρασμά του, ενώ καλούσε τους επαναστάτες να τον προσκυνήσουν, κατά τα έτη 1824 – 1825. Η δύναμή του αποτελούνταν από 145 πλοία τουρκικά, αιγυπτιακά, αλγερινά και λιβυκά μεταγωγικά και λιβυκά σκάφη (κάποια με ευρωπαϊκές σημαίες), 8.000 Άραβες πεζικάριους, 1.200 ιππείς, 800 ατάκτους Τούρκους, τρόφιμα και πολεμοφόδια γαλλικής προέλευσης. Με την επέλαση του στρατηγού Ιμπραήμ, η Επανάσταση πια απειλούνταν να αφανιστεί εξ’ ολοκλήρου.

Αρχικά δεν προβλεπόταν στη συμφωνία Αιγυπτίων – Υψηλής Πύλης, αλλά τελικά αποφασίστηκε η συνδρομή του Ιμπραήμ στην πολιορκία του Μεσολογγίου, καθώς ο Κιουταχής αδυνατούσε να κατακτήσει την πόλη μόνος του και οι επιχειρήσεις θα ήταν χρονοβόρες. Ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ, αν και ανταγωνίζονταν ο ένας τον άλλον ως οι καλύτεροι στρατηγοί της οθωμανικής αυτοκρατορίας, θα συνεργάζονταν για την κατάκτηση του Μεσολογγίου. Με την άφιξη του στρατού του Ιμπραήμ, η πολιορκία ξανάρχισε σφοδρότερη. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1826, οι Οθωμανοί δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Ηγέτες των πολιορκημένων ήταν οι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Κίτσος Τζαβέλλας, Νότης Μπότσαρης και Νικόλαος Στουρνάρης. Ο ηρωικός ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης, πάντα κατάφερνε να σπάει την άμυνα του οθωμανικού στόλου και να εφοδιάζει το Μεσολόγγι με επιτυχία. Έτσι η άμυνα του Μεσολογγίου παρέμενε δυνατή.

Η πολιορκία του Μεσολογγίου.

Το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος» γίνεται πράξη.

Από τον Μάρτιο του 1826, τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν για τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες. Οι Οθωμανοί κατέλαβαν στρατηγικές νησίδες της λιμνοθάλασσας, όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Επιχείρησαν να καταλάβουν και τη νησίδα Κλείσοβα, όμως βρήκαν σφοδρή ελληνική αντίσταση και ο Ιμπραήμ υποχρεώθηκε σε βαριές απώλειες. Ο Επίσκοπος Ιωσήφ των Ρωγών με μεγάλη καρτερία και γενναιότητα κρατώντας στα χέρια του τον Τίμιο Σταυρό εμψυχώνει τους πολιορκημένους, ο δε Μάγερ γράφει στις 19 Δεκεμβρίου του 1825 στα Ελληνικά χρονικά «Από το ρακένδυτο πετραχήλι του κρέμονται οι ψυχές όλων των πολιορκημένων». Μαζί με τον Πρεβεζάνο Αρχιμανδρίτη Γεράσιμο Ζαλογγίτη γυρνούν στα τείχη, εμψυχώνουν τους αγωνιστές, περιθάλπουν τους τραυματίες, βοηθούν στη επιδιόρθωση των τοιχών και πολεμούν και οι ίδιοι στην «ντάπια».

Οι αριθμητικά υπέρτεροι πολιορκητές όμως είχαν κλείσει όλα τα περάσματα και ο ανεφοδιασμός του Μεσολογγίου είχε καταστεί αδύνατος. Οι αμυνόμενοι είχαν βρεθεί σε δεινή θέση. Τα πυρομαχικά σιγά σιγά τελείωναν, αλλά το μεγάλο πρόβλημα ήταν η έλλειψη τροφίμων. Η κατάσταση στην πόλη άρχισε να γίνεται δραματική και η πείνα θέριζε τους κατοίκους. Πολλές φορές κατέφευγαν να τρέφονται με ποντίκια, ενώ ιστορικές αναφορές κάνουν λόγο ακόμα και για γεγονότα κανιβαλισμού. Γράφει ο Γιαννιώτης αγωνιστής, επιζών του Μεσολογγίου, Αρτέμιος Μίχος στα απομνημονεύματά του: «πολλαί οικογένειαι ήρχισαν τότε να τρέφωνται εκ των εκ του λιμού αποθνησκόντων συγγενών των». Ο αγωνιστής του 1821, ιστορικός και χρονικογράφος των γεγονότων του Μεσολογγίου, Νικόλαος Κασομούλης, γράφει στην ιστορία του για κάποιον Κραβαρίτη «που έκοψεν κρέας από το μηρί ενός φονευθέντος και το έφαγεν». Παρέα με την πείνα, τους επαναστάτες θέριζαν οι αρρώστιες, λόγω της κακής υγιεινής κατάστασης στην πόλη. Οι Μεσολογγίτες, οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» ένιωθαν να πλησιάζει η ώρα της λύτρωσης!

Έτσι τη νύχτα, μεταξύ της 10ης Απριλίου 1826 (Σάββατο του Λαζάρου) και της 11ης Απριλίου 1826 (Κυριακή των Βαΐων), οργάνωσαν τις δυνάμεις τους σε τρία σώματα, υπό την αρχηγία του Νότη Μπότσαρη, Δημήτριο Μακρή και Κίτσο Τζαβέλα Στο μέσο του τριγώνου που θα σχημάτιζαν αυτές οι δυνάμεις, τοποθετήθηκαν τα γυναικόπαιδα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, αν και ανέλαβε να επιτεθεί από τις πλαγιές του Ζυγού, ελπίζοντας να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στους πολιορκητές, τελικά δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει την υπόσχεσή του, αφού ο Ιμπραήμ πληροφορήθηκε τα σχέδια των πολιορκημένων (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1999). Επομένως, όταν η ογκώδης μάζα των Ελλήνων ξεκίνησε στις δύο τα μεσάνυχτα την Έξοδο, με αρχηγό τον Αθανάσιο Ραζή- Κότσικα οι άνδρες του Ιμπραήμ και του Κιουταχή ήταν προετοιμασμένοι και οι ντάπιες που είχαν οριστεί ως περάσματα των Μεσολογγιτών είχαν αποκλειστεί. Ενώ πραγματοποιούνταν η Έξοδος, ακούστηκε από το πλήθος μια φωνή: «Οπίσω! Οπίσω μωρέ παιδιά!». Το γεγονός αυτό προκάλεσε σύγχυση στους Μεσολογγίτες που έγιναν έρμαια των ξιφών των Οθωμανών. Ο άνισος αγώνας που επακολούθησε απέβη ολέθριος για του πολιορκημένους

Η πρωτοπορία του σώματος της Εξόδου προχώρησε, διασχίζοντας τις τουρκικές τάξεις, φθάνοντας αποδεκατισμένη στις πλαγιές του Ζυγού και από εκεί στην Άμφισσα. Όσοι είχαν μείνει πίσω αναγκάστηκαν να αγωνιστούν σε φονικές οδομαχίες. Μεταξύ εκείνων που ξέφυγαν (1.300 μαχητές και περίπου εκατό γυναικόπαιδα) ήταν οι Νότης Μπότσαρης, Δημήτριος Μακρής, Κίτσoς Τζαβέλας, Χρήστος Φωτομάρας κ.α. Ανάμεσα στο πλήθος που επέστρεψε και σφιαγιάστηκε μέσα στην πόλη βρίσκονταν ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο Γιάκομ Μάγερ, ο Μιχαήλ Κοκκίνης (τειχοποιός-αρχιτέκτων) και όσοι ανατινάχτηκαν μαζί με τον Χρήστο Καψάλη στις πυριτιδαποθήκες. Υπολογίζεται ότι εκείνη την ημέρα, Κυριακή των Βαϊων, πυρπολήθηκαν 2.000, άλλοι 3.000 σκοτώθηκαν από τους Τούρκους και άλλοι χίλιοι αιχμαλωτίσθηκαν. Το Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου ήταν γεγονός.

Η ανατίναξη του προκρίτου Καψάλη.

Η ανθρωποθυσία που συγκίνησε την παγκόσμια κοινή γνώμη.

Η Έξοδος του Μεσολογγίου συγκλόνισε τόσο τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όσο και τους Έλληνες επαναστάτες. Οι Επαναστάτες ανέβαλαν τις εργασίες για την Γ’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (την οποία πραγματοποίησαν αργότερα στην Τροιζήνα). Παράλληλα, παραιτήθηκε και η κυβέρνηση Γεωργίου Κουντουριώτη. Τραγικά γεγονότα της Επαναστάσεως όπως η Έξοδος του Μεσολογγίου, η σφαγή της Χίου, η ηρωϊκή πτώση του στρατεύματος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, αναθέρμαναν στην Ευρώπη το φιλελληνικό κίνημα. Σύντομα, οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης θα επενέβαιναν στα του ελληνικού αγώνα της ανεξαρτησίας.

Το Μεσολόγγι, «πατρίδα κάθε ελεύθερου ανθρώπου», η πόλη που με τη θυσία της σφράγισε, όσο λίγες, το χρονικό της Επανάστασης, με το Β.Δ. 22-4-1937, ΦΕΚ 153, τ. Α΄, πήρε την ονομασία «Ιερά Πόλις Μεσολογγίου». Σήμερα, η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου όπως και ο αγώνας της πόλης στην Επανάσταση γενικότερα, μνημονεύονται από μνημεία όπως ο Κήπος των Ηρώων, όπου βρίσκονται ενταφιασμένοι οι Έλληνες και φιλέλληνες που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι κατά της οθωμανικής τυραννίας. Κάθε χρόνο, πραγματοποιούνται τιμητικές εκδηλώσεις μνήμης στο Μεσολόγγι προς τιμήν των πεσόντων, οι αποκαλούμενες και «Γιορτές Εξόδου».

 

 

Προηγούμενο Άρθρο

Αποτελέσματα ελέγχων για τα μέτρα αποφυγής της διάδοσης του κορωνοϊού στην Ήπειρο – 14 στην Π.Ε Πρέβεζας

Επόμενο Άρθρο

Συνέντευξη μαθητικής ομάδας του 4ου Γυμνασίου Πρέβεζας με το Δήμαρχο Πρέβεζας

Μπορεί να σας ενδιαφέρει...