Είναι σημαντικό να νιώθουμε ότι αποτελούμε μέρος μιας ομαλής ιστορικής συνέχειας, η οποία οδηγεί στην προοπτική και στην εξέλιξη με θετικές σημάνσεις και ευοίωνους οδοδείκτες. Αυτό σήμερα μας ενώνει σε ένα σύνολο με κοινή, όσο και συμπαγή, ταυτότητα και αντίστοιχα οράματα για την πραγμάτωση των προσδοκιών μας με κοινό πλαίσιο αναφοράς την όμορφη πόλη μας, η οποία εκπέμπει πάντα μια ανεξίτηλη φυσική και ιστορική γοητεία.
Την απελευθέρωση της Πρέβεζας έχουμε τη χαρά να τιμούμε σήμερα, εκφράζοντας συνάμα την πεποίθηση για τον ανοιχτό ορίζοντα ενός τόπου που πασχίζει διαρκώς να ανατροφοδοτείται και να ενσωματώνει στοιχεία από τον πολιτισμό του σήμερα ως σταθερό έδαφος για περαιτέρω γόνιμη διεργασία. Σε αυτή τη βάση, διανύουμε ακατάπαυστα εδώ και 110 χρόνια το δρόμο προς την ελευθερία του πνεύματος συνάλληλα με την ανεξαρτησία: 21 Οκτωβρίου του 1912-21 Οκτωβρίου του 2022, ένας αιώνας και κάτι σημαντικών ιστορικών ζυμώσεων και ανακατατάξεων με σημείο εκκίνησης την περίοδο του 1912. Αρχές του 20ου αιώνα. Έχει προηγηθεί για την Ελλάδα η ατιμωτική ήττα του 1897. Σε ολόκληρη την Ευρώπη έκδηλες είναι οι ανησυχίες για την περαιτέρω τύχη του δυτικού πολιτισμού. Διατυπώνονται, ακόμη, και ακραία πεισιθάνατες απόψεις για την οριστική κατολίσθηση και το θάνατο του σύγχρονου κόσμου, ως απόρροια της βιομηχανικής έξαρσης και του αγεφύρωτου χάσματος των κοινωνικών τάξεων.
Στηv Ελλάδα εκείνη ακριβώς την εποχή η Μεγάλη Ιδέα για την ανάκτηση των αλύτρωτων εδαφών του ελληνισμού φτάνει στην τελική της φάση, ώστε να λήξει οριστικά και άδοξα δέκα χρόνια αργότερα με τη Μικρασιατική καταστροφή. Από τα μέσα του 19ου έως τις αρχές του 20ου παρουσιάζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα και τη δημιουργική αφομοίωσή της στον εικοστό αιώνα, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες της τρέχουσας ιδεολογικής, πολιτικής και ιστορικής συγκυρίας. Η νεοελληνική συνείδηση ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα έχει εμπεδώσει στο έπακρο την πρόσληψη της ελληνικής ιστορίας ως ένα κοινό και αδιαίρετο σώμα που ξεκινά από την αρχαία περίοδο, μετοχετεύεται στους βυζαντινούς χρόνους και συνεχίζει αδιάσπαστη στους νεότερους, σύμφωνα με την προοπτική που της εγχάραξε ο Κων/νος Παπαρρηγόπουλος.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο εντάσσεται και το 1912, που συνιστά μια πολύ σημαντική χρονιά. Τον Μάρτιο του 1912 η Σερβία και η Βουλγαρία με την έγκριση της Γερμανίας υπέγραψαν συμμαχία εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στη συμμαχία προστέθηκε αργότερα και το Μαυροβούνιο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος που ήταν τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, θεωρώντας ότι, αν ξεσπάσει ένοπλη σύγκρουση στα Βαλκάνια χωρίς Ελληνική συμμετοχή θα χανόταν για πάντα η δυνατότητα να υλοποιηθούν οι ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη, υπέγραψε τον Μάιο του 1912 αμυντική συμμαχία με τη Βουλγαρία. O Βενιζέλος εμφανιζόταν περισσότερο ως οπαδός του κλασσικού αλυτρωτισμού του 19ου αιώνα και διακρινόταν για την πολιτική του οξυδέρκεια. Το 1912 τα χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο) συμμάχησαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η τελευταία από το 1908 με την επανάσταση του κινήματος των Νεοτούρκων κατά του Σουλτάνου Χαμίτ Β΄ είχε υπεισέλθει ήδη στο οριστικό στάδιο της τελικής της καμπής και αποσύνθεσης. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 τα Βαλκανικά κράτη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Μαυροβούνιο και Σερβία) συμμάχησαν αποστέλλοντας τελεσίγραφο στην Τουρκία για σεβασμό της αυτονομίας των εθνικών μειονοτήτων τους, που ζούσαν στο έδαφός της. Η Τουρκία απέρριψε το τελεσίγραφο που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Διακοίνωση των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών» κι έτσι μια βδομάδα μετά (9 Οκτωβρίου), ακριβώς την ημερομηνία που εξέπνεε η προθεσμία του τελεσίγραφου, τα δύο μέρη βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Αξίζει να επισημανθεί ότι την τελευταία στιγμή η Οθωμανική Αυτοκρατορία πρότεινε στην Ελλάδα να μη συμμετάσχει στον πόλεμο με αντάλλαγμα την οριστική εκχώρηση της Κρήτης.
Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος ισοδυναμούσε στην ουσία με τέσσερις διαφορετικούς πολέμους εντός της Βαλκανικής χερσονήσου. Την ημέρα της κήρυξης του πολέμου ο στρατός της Ηπείρου διέθετε οχτώ τάγματα συνολικής δύναμης 11000 αντρών περίπου. Στο διάστημα 9-12 Οκτωβρίου 1912 σημειώθηκε πλήθος πολεμικών συγκρούσεων κατά τις οποίες τα ελληνικά τμήματα κατόρθωσαν να ανακόψουν και να αποκρούσουν τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των Τούρκων και να τους συμπτύξουν. Η ανάσχεση των τελευταίων επέτρεψε στον ελληνικό στρατό να προχωρήσει στην απελευθέρωση της Φιλιππιάδας στις 12 Οκτωβρίου του 1912. Η ευνοϊκή εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Ήπειρο συνέβαλε καθοριστικά, ώστε να ακολουθήσει η απελευθέρωση ολόκληρης της Ηπείρου και συνεπώς της Πρέβεζας. Κατά κανόνα, τα ονόματα που ταυτίζονται με την απελευθέρωση της πόλης μας είναι ο στρατηγός Σαπουντζάκης ως διοικητής του στρατού της Ηπείρου, οι ταγματάρχες Σπηλιάδης και Δούλης που ήταν επικεφαλής των μάχιμων στρατιωτικών τμημάτων, αλλά και ο αρχηγός του σώματος των Κρητών, ο οπλαρχηγός Μάνος.
Επίσης, ειδική αναφορά αξίζει να γίνει και στον πλοίαρχο Ιωάννη Δαμιανό, διοικητή της μοίρας του Αμβρακικού, κυρίως, όμως, στον υποπλοίαρχο Νικόλαο Μακά, διοικητή των δύο κανονιοφόρων που κατάφεραν να διεισδύσουν στον Αμβρακικό κόλπο κατά τις πρώτες ώρες της 4ης Οκτωβρίου 1912. Στο σχετικό βιβλίο του Καράμπελα για την απελευθέρωση της Πρέβεζας αναφέρεται διεξοδικά η μαρτυρία του ίδιο του Μακά για την καίρια συμβολή του ναυτικού στη διασφάλιση του επισιτισμού.
Μετά την απελευθέρωση της Φιλιππιάδας, λοιπόν, θα ακολουθήσει στις 20 Οκτωβρίου του 1912, ανήμερα της γιορτής του αγίου Γερασίμου, η μάχη της Νικοπόλεως μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο Ελληνικός Στρατός περνάει το Τουρκικό φυλάκιο Φλάμπουρων, το οποίο καταλαμβάνει εύκολα και φτάνει στη Νικόπολη, 8 χιλιόμετρα από την Πρέβεζα. Εκεί υπάρχει τουρκική φρουρά. Γίνεται μάχη στην οποία θα σκοτωθεί στις 20 Οκτωβρίου 1912 ο Έλληνας εθελοντής έφεδρος ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Μπάλκος. Ο αδελφός του Βασίλειος Μπάλκος διετέλεσε Δήμαρχος Πρέβεζας για τρεις θητείες. Αξίζει να επισημανθεί, επίσης, ότι στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συμμετείχε και ο μετέπειτα βουλευτής Πρέβεζας Θεόδωρος Χαβίνης. Η 20η Οκτωβρίου, συνεπώς, αποτέλεσε μια ιδιαίτερα κρίσιμη μέρα που σφράγισε την απελευθέρωση.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας της 20ης προς την 21η Οκτωβρίου οι πρόξενοι των ξένων δυνάμεων στην Πρέβεζα κατέστησαν σαφές στον τούρκο στρατιωτικό διοικητή ότι μετά την ήττα της τουρκικής φρουράς στην Νικόπολη δεν είχε νόημα καμία άλλη περαιτέρω αιματοχυσία. Έτσι, ο τούρκος διοικητής συμφώνησε στο να προβεί στην ειρηνική παράδοση της πόλης στους Έλληνες. Το πρωτόκολλο παράδοσης της Πρέβεζας υπογράφεται στη Νικόπολη τα ξημερώματα της 21ης Οκτωβρίου του 1912 μεταξύ του Ταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιάδη, του διερμηνέα της διοίκησης της πόλης της Πρέβεζας Μεχμέτ Σελαεντίν και των πρόξενων της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Αυστροουγγαρίας. Ακολούθησε η πανηγυρική είσοδος του ελληνικού στρατού στην πόλη το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου του 1912.
Σε εφημερίδες της εποχής περιγράφεται χαρακτηριστικά ότι η είσοδος του στρατού στην πόλη της Πρέβεζας έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και συγκίνηση από τους χριστιανούς της πόλης. Τα καταστήματα έμειναν κλειστά, ενώ στον κεντρικό ναό της Πρέβεζας τελέστηκε δοξολογία, στην οποία παρέστη ολόκληρο το χριστιανικό ποίμνιο της πόλης παρουσία του Μητροπολίτη Πρεβέζης.
Ο πρώτος επετειακός πανηγυρικός για την ιστορική επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης μας εκφωνήθηκε για πρώτη φορά το 1913 από μια πολύ σπουδαία προσωπικότητα της εκπαιδευτικής και εν γένει της τοπικής μας ιστορίας, το Χρήστο Κοντό, φιλόλογο αρχικά και αργότερα γυμνασιάρχη στο γυμνάσιο της πόλης μας. Η Πρέβεζα επίσημα θα ενταχθεί στο νεοελληνικό κράτος στις 21 Οκτωβρίου του 1912. Εκείνη την ημέρα η πόλη μας ήρθε αντιμέτωπη με το ιστορικό της πεπρωμένο. Εκείνη την ημέρα οι κάτοικοί της έθεσαν ένα νέο ιστορικό ορόσημο και οριοθέτησαν τη συνέχεια.
Οι δοκιμασίες που υφιστάμεθα σήμερα σε εθνικό όσο και σε διεθνικό επίπεδο μαρτυρούν αντιστοιχία εποχών σε σχέση με το ιστορικό και το κοινωνικό πλαίσιο και υπόβαθρο της εποχής της απελευθέρωσης της Πρέβεζας. Φέτος είναι μια χρονιά που πρέπει να μάς εγείρει πολυδιάστατους προβληματισμούς: 100 χρόνια από την μικρασιατική καταστροφή, ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, κάτι που έχει επαναληφθεί παραπλήσια σε προγενέστερες ιστορικές εγγραφές, 100 χρόνια από τη γέννηση του κορυφαίου διανοητή Παζολίνι που θεωρούσε στίγμα για τη γενιά του ότι γεννήθηκαν σε μια φασιστική τότε Ιταλία, από την άλλη η πανδημία ακόμη ενυπάρχει ως πρόσφατο, βαρύ, κοινωνικό και ψυχικό τράνταγμα, υπενθυμίζοντας την ρευστότητά μας ως ύπαρξη.
Αν με ρωτήσει κάποιος τι άλλαξε από την μέρα που η πόλη μας απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό, με απόλυτη ειλικρίνεια και ευθύτητα θα απαντούσα ότι έχουμε πλέον εμπεδώσει σε ένα μεγάλο φάσμα την μέγιστη ιστορική εμπειρία της πτώσης και της ανόδου εναλλακτικά, που μάς δίνει τη δύναμη παρά την εκάστοτε επικράτηση μιας ιδεολογικής αισθητικής της παρακμής να οδεύουμε στιβαρά στο αύριο με γνώση, δύναμη, ψυχικό σθένος, πνευματική εγρήγορση. Επίσης, μάς οδηγεί στην αυτοκυριαρχία ώστε να στέκουμε στη ζωή μας πάντα οι πιο δυνατοί σε ό,τι πιο φωτεινό ή, αντιστικτικά, ζοφερό πρόκειται να έρθει.
Η ιστορία της πόλης μας μάς δίδαξε να πορευόμαστε με ηθικό στωικισμό, με ανάστημα ψυχής όσο και με μαχητικότητα για την κατάκτηση του αυτεξούσιου με απώτατο στόχο την προοπτική διαμόρφωσης μιας συλλογικής συνείδησης που να στέκει πάντα με αλληλεγγύη και με ανθρωπιά απέναντι σε κάθε πρόβλημα, δικό μας ή των συνανθρώπων μας, ψάχνοντας να βρει από κοινού λύσεις. Εκεί συνίσταται η αξία του οικουμενικού μηνύματος της σημερινής, επετειακής, διατρανωμένης ιστορικής μνήμης.
Σάς ευχαριστώ πολύ
Ακολουθήστε το onprevezanews.gr στο Facebook και στο Instagram
Διαβάστε πρώτοι τις ειδήσεις στο Google News
