Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος
Ιατρός, συγγραφέας, υπ. Διδάκτορας της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης)
Η πιο παλιά παράδοση της κινέζικης κοσμογονίας αναφέρει ότι ο Pan-Kou (ο πρώτος άνθρωπος) ύστερα από προσπάθειες 18.000 χρόνων πέτυχε τελικά να δημιουργήσει τον κόσμο γύρω στο 2.290.000 π.Χ. Γι’ αυτόν τον ίδιο πρώτο άνθρωπο, τον Pan-Kou, ο μύθος αναφέρει ότι η αναπνοή του έγινε ο άνεμος και τα σύννεφα, η φωνή του έγινε ο κεραυνός, οι φλέβες του τα ποτάμια, η σάρκα του η γη, τα μαλλιά του το φυτικό βασίλειο της γης, τα οστά του έγιναν τα μέταλλα της γης, ο ιδρώτας του η βροχή, και τελικά τα έντομα που ήταν πάνω στο σώμα του, στο ίδιο το δέρμα του, μεταμορφώθηκαν σε ανθρώπους. Πολλές από τις θέσεις των Κινέζων θεωρητικών της κοσμογονίας συσχετίζονται με εκείνες των αρχαίων Ελλήνων προσωκρατικών φιλοσόφων, όπως του Ηράκλειτου, του Εμπεδοκλή, του Παρμενίδη, του Αναξαγόρα, όσον αφορά τις «πρώτες αρχές», τον «Νου» και το «Σώμα». Το σύνολο της ενέργειας (Yin και Yang) του Ουρανού δημιουργεί τις πέντε κινήσεις (Στοιχεία) της Γης, σύμφωνα με την κινέζικη φιλοσοφία. Και όλες οι ιδιότητες των υλικών σωμάτων εκδηλώνονται μόνο στη φάση που αυτά υφίστανται τη μεταβολή/αλλαγή τους. Μιλάμε επομένως για εν δυνάμει μεταβλητές καταστάσεις στον κόσμο γύρω μας. Τα τρία μέρη του ενιαίου συστήματος Ουρανός-Γη-Άνθρωπος (όλον) ανάγονται στον βασικό νόμο των «πέντε στοιχείων» (κινήσεων) ή νόμο των αναλογιών σύμφωνα με την κινέζικη κοσμοθεωρία. Όσον αφορά τον άνθρωπο συγκεκριμένα, και σε αναλογία, διακρίνονται πέντε συμπαγή όργανα, το «Ήπαρ» που συνδέεται με το «Ξύλο» (εννοώντας τα δέντρα, τη βλάστηση), η «Καρδιά» που συνδέεται με τη Φωτιά, ο «Σπλήνας» που συνδέεται με τη Γη, οι «Πνεύμονες» που συνδέονται με το Μέταλλο (εννοώντας το ρευστό στοιχείο που αναβλύζει από τα έγκατα της γης) και οι «Νεφροί» που συνδέονται με το Νερό. Η χρωματική και εποχιακή αντιστοίχιση έχει ως εξής: Η άνοιξη είναι το πράσινο και το «Ξύλο», το καλοκαίρι το κόκκινο και η «Φωτιά», το τέλος καλοκαιριού (η πέμπτη εποχή για τους Κινέζους) είναι το κίτρινο και η «Γη», το φθινόπωρο είναι το άσπρο και το «Μέταλλο», ο χειμώνας αντιστοιχεί στο μαύρο και στο «Νερό». Η αντιστοίχιση γίνεται ακόμα πιο σύνθετη αν εντάξουμε στον κύκλο των μεταβολών των πέντε στοιχείων και τα συναισθήματα. Έτσι η χαρά αντιστοιχεί στην Καρδιά, ο θυμός στο Ήπαρ, η ανησυχία, το άγχος, το πένθος και η θλίψη στους Πνεύμονες, η σκέψη και η συγκέντρωση στον Σπλήνα, και ο φόβος στους Νεφρούς. Όλα τα παραπάνω συναισθήματα διαμέσου της σωματικής/οργανικής τους προβολής -αφού η κίνηση του ανθρώπινου σώματος είναι μία μεταβλητή κατάσταση με στόχο μία νέα ισορροπία, ένα ενιαίο ψυχοδυναμικό φαινόμενο- δημιουργούν το αισθητικό συμβάν, μία σκηνή δραματουργίας και ιεροτελεστίας μαζί, όταν πρόκειται φυσικά για εκείνη την πανάρχαια έκφραση του σώματος μέσω της ρυθμικής του κίνησης, δηλαδή την τέχνη του χορού. Και φυσικά αναφέρομαι, εξειδικεύοντας τα παραπάνω, και χωρίς περιστολές, στην αισθητική της μαθητικής παράστασης χορού με τίτλο «A Sky full of Stars» από τη σχολή χορού Rosarte Dance Studio της χοροδιδασκάλου Έλενας Σακκά, που έλαβε χώρα στο κηποθέατρο «Γιάννης Ρίτσος» στην Πρέβεζα, τη Δευτέρα 23 Ιουνίου 2025.
Εδώ η καλλιτεχνική χορογράφος εμπλουτίζει τα συναισθήματα, τα πολλαπλασιάζει, τα μετατρέπει σε γλωσσικά σύμβολα μιας δικής της ιδιολέκτου, αυστηρά προσωπικής, ανάγοντάς τα ταυτόχρονα σε αντικείμενο μελέτης -επί σκηνής- ή μετατρέποντάς τα σε βασική θεματική ενότητα της μουσικοχορευτικής εκδήλωσης: Ευτυχία, αγάπη, θάρρος, χαρά, αηδία, θυμός, ντροπή, φόβος, λύπη, έρωτας, αλαζονεία. Οι συνδέσεις αφορούν τις μουσικές που εκείνη επιλέγει, την κινησιολογία/χειρονομιακότητα και το χρωματικό φάσμα ένδυσης τής κάθε ομάδας παιδιών. Το συναίσθημα της ευτυχίας ακολουθεί το μουσικό θέμα «Waltz scherzo» του κορυφαίου Ρώσου συνθέτη της Σοβιετικής περιόδου Dimitri Shostakovich. Το συναίσθημα του θάρρους εκφράζεται χορογραφικά επί σκηνής μέσω του εμβατήριου του Johann Strauss «Marcha Radetzky, Op. 228». Το συναίσθημα του θυμού «διαιρείται» επί σκηνής σε δύο ισότιμα αφηγηματικά μέρη, στον «θυμό 1» και τον «θυμό 2». Η διαφορά τους έγκειται στη χορευτική σύνθεση των δύο ξεχωριστών ομάδων παιδιών που εναλλάσσονται επί σκηνής, όμως η ενότητα της αντίθεσης αυτής καλύπτεται από το κοινό μουσικό θέμα των τεσσάρων εποχών του Antonio Vivaldi, το καλοκαίρι (Summer). Το καλοκαίρι που σε καμία περίπτωση δεν θα εξέφραζε τον «θυμό» σύμφωνα με τον νόμο των «πέντε στοιχείων» που αναλύθηκε παραπάνω και τις αντιστοιχίσεις της κινέζικης κοσμοθεωρίας, εντούτοις για την χορογράφο Έλενα Σακκά θα μπορούσε να «συνταιριάξει» ηχητικά με την «Σολ μινόρε» κλίμακα του Vivaldi στο συγκεκριμένο μουσικό θέμα, παρόλο που η μελαγχολική αυτή κλίμακα δεν θα εξέφραζε εύκολα το γεμάτο ενέργεια συναίσθημα του «θυμού». Οι αντιθέσεις βέβαια αυτές εντείνουν τα συναισθήματα που -μέσω μιας ψυχαναλυτικής μετάθεσης- προκαλούνται στον θεατή. Και αυτό άλλωστε είναι η τέχνη, το πώς δηλαδή το «εργαστήριο χορού» των παιδιών θα επιτύχει να εκφραστεί ζωντανά στη σκηνή -εν μέσω πολλών και ποικίλλων αντιθέσεων-. Να μετατρέψει δηλαδή το in vitro σε in vivo -ζωή- (με ιατρικούς όρους). Κατά έναν μαγικό -επί σκηνής- τρόπο ο θεματικός «Έρωτας» διαιρείται μέσω ξεχωριστών ομάδων παιδιών και με διαφορετικά μουσικά κομμάτια σε «Έρωτας 1» και «Έρωτας 2», όπως και η θεματική «Αλαζονεία» γίνεται διπλή θεατροποιημένη αφήγηση(1&2). Η ενότητα των συναισθημάτων υπό τον αφηγηματικό τίτλο «Όλα τα συναισθήματα» είναι μία αναγκαία ισορροπία στις ψυχές των μικρών και αθώων πλασμάτων, των παιδιών, που σύμφωνα με την παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική διαθέτουν τη μέγιστη «προγονική ενέργεια», μία ευρωστία και ομοιόσταση πολύ μεγαλύτερη από τη φθίνουσα ενέργεια και την αλλοτριωμένη κοινωνική συνείδηση του ενήλικα. Η ενότητα των συναισθημάτων αυτή, η εξισορρόπηση με άλλα λόγια, δεν θα μπορούσε να είναι σε καμία περίπτωση η «Αριστοτελική κάθαρση», ειδικά στη σημερινή κοινωνία που αναπαράγει διαρκώς τη βία και θεωρεί τον πόλεμο αναγκαίο κακό (Η Έλενα το ξεκαθαρίζει επί σκηνής, προβάλλοντας τα ιδανικά της Ειρήνης και της Ελευθερίας των λαών).
Η άρνηση της ωραιοποίησης του αισθητικού συμβάντος από την καλλιτεχνική χοροδιδάσκαλο Έλενα Σακκά, μετατοπίζει τη δράση στη σφαίρα του κοινωνικού, χωρίς ποτέ να αναιρείται η οντολογική της διάσταση. Τα παιδιά που συμμετέχουν στην παράσταση παράγουν διαρκώς ταυτότητα/ταυτότητες, νέες σχέσεις και συσχετίσεις με τον κόσμο. Και εδώ ακριβώς έγκειται η παιδαγωγική διάσταση του θέματος. Και αυτό το γεγονός από μόνο του βαθμολογεί με άριστα τη χοροδιδάσκαλο. Αφού, με εκατό και πλέον παιδιά για να μην πούμε διακόσια, διαφορετικών ηλικιών και ιδιαιτεροτήτων, επιτυγχάνει να αναπτύξει μία μεγάλη ομάδα ελεύθερης δημιουργίας, έκφρασης και ψυχικών μεταμορφώσεων, που περιστρέφεται διαρκώς γύρω από μία και μοναδική δασκάλα που εμπνέει σε αυτά την αγάπη. Τα παιδιά μέσω της κίνησης και του χορού καθίστανται «υποκείμενα» με ενεργό ρόλο, συμμετέχουν σε μία αφήγηση πέραν του μονοδιάστατου νοήματος των λέξεων, σε ένα τελετουργικό με πολλαπλούς συμβολισμούς, πρωτίστως κοινωνικούς. H μαθητική παράσταση χορού «A Sky full of Stars», τίτλος από το γνωστό τραγούδι των Coldplay, που «ενορχήστρωσε» επί σκηνής η Έλενα Σακκά και που έλαβε χώρα το θέρος κάτω από τον έναστρο ουρανό, στον παιδικό κόσμο των αστεριών, με τους απλωμένους ίσκιους των ευκαλύπτων, ήταν ο συντονισμός των τριών μερών του «Όλου» (ουρανός, γη και άνθρωπος), η «κοινή Ουράνια συμφωνία», σύμφωνα με τον μύθο της κινέζικης κοσμογονίας, με πρωταγωνιστές τα ίδια τα παιδιά. Και είναι σίγουρο πως αυτή η παραστασιακή ιδιωματική πράξη, που συνδέει το δωρικό, το κλασσικό, το αρχετυπικό και τον σύγχρονο χορό σε ένα ενιαίο θεατρικό αφήγημα, στο άμεσο μέλλον θα οδηγήσει την καλλιτέχνιδα/χοροδιδάσκαλο σε πιο οργανωμένες και ευφάνταστες συνθέσεις.
Υστερόγραφο:
Η φωτογραφία/κολλάζ που συνοδεύει το κείμενο είναι μία σύνθεση αναμνήσεων από την οπτική γωνία του γράφοντος.
Βιβλιογραφία:
Νέι. Κίνγκ – Σο Ουέν. Κλασικά κείμενα παραδοσιακού βελονισμού του Κίτρινου Αυτοκράτορα Χόανγκ Τι. Τόμος Α΄, Β΄& Γ΄. Αθήνα: Πύρινος Κόσμος, 1987. Μτφρ. Ρώσσης Π. Φιλήμων.
Fisher-Lichte, E. (2012). Θέατρο και μεταμόρφωση: Προς μια Νέα Αισθητική του Επιτελεστικού. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
