Η επιτροπή ΠΡΕΒΕΖΑ 1821-2021, ΙΣΤΟΡΙΑ- ΜΝΗΜΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, στην προσπάθειά της να αναδείξει την ιστορία του τόπου μας, βρέθηκε στο χωριό Ριζά όπου υπάρχει ένα ταπεινό μνημείο, για να θυμίζει ένα ακόμα ολοκαύτωμα των Σουλιωτών.
Στο χωριό αυτό, που τότε λεγόταν Ρινιάσα, ενώ συνεχιζόταν η τρίτη πολιορκία του Σουλίου από τον Αλή Πασά, είχαν καταφύγει με την άδειά του, είκοσι σουλιώτικες οικογένειες, που έφυγαν από το Σούλι, προκειμένου να γλιτώσουν από την πείνα, που επέφερε η μακρά πολιορκία.
Μετά την άλωση του Σουλίου, το 1803, αφού ο Αλή Πασάς καταπάτησε όλες τις συνθήκες που έκανε με τους Σουλιώτες, και τους κυνήγησε στην Πάργα, στο Ζάλογγο και στο μοναστήρι του Σέλτσου, δεν μπορούσε να αφήσει ήσυχους και τους Σουλιώτες που βρισκόταν στη Ρινιασα.
Όταν οι Τούρκοι στρατιώτες έφτασαν στο χωριό, οι άντρες έλειπαν και εύκολα σκλάβωσαν τα γυναικόπαιδα. Η Δέσπω Μπότση όμως, σύζυγος του Γιώργη Μπότση κατέφυγε στον πύργο του Δημουλά μαζί με τις νύφες και τα εγγόνια της, και ξεκίνησε πόλεμο εναντίον τους. Ήταν φανερό όμως πως οι γυναίκες και τα παιδιά δεν μπορούσαν να τα βάλουν με τους Τούρκους στρατιώτες και έτσι προτίμησαν το θάνατο από την ατίμωση, βάζοντας φωτιά σε ένα βαρέλι με μπαρούτι.
Σήμερα στο χωριό Ριζά, υπάρχει αυτό το μνημείο, για να θυμίζει την ανδρεία, το θάρρος και τον ηρωισμό τους.
Το γνωστό δημοτικό τραγούδι περιγράφει τον ηρωισμό της Δέσπως.
Αχός βαρύς ακούγεται,
πολλά ντουφέκια πέφτουν.
Μήνα σε γάμο ρίχνονται,
μήνα σε χαροκόπι;
Ουδέ σε γάμο ρίχνονται,
ουδέ σε χαροκόπι.
Η Δέσπω κάνει πόλεμο
με νύφες και μ’ αγγόνια. Αρβανιτιά την πλάκωσε
στου Δημουλά τον Πύργο. -Γιώργαινα ρίξε τ’ άρματα
δεν είναι εδώ το Σούλι.
Εδώ είσαι σκλάβα του Πασά, σκλάβα των αρβανιτών.
– Το Σούλι κι αν προσκύνησε
κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,
η Δέσπω αφέντες λιάπηδες
δεν έκανε, δεν κάνει.
Δαυλί στο το χέρι -ν- άρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:
– Σκλάβες Τουρκών μη ζήσουμε, παιδιά μ’ μαζί μου ελάτε.
Και τα φουσέκια ανάψανε
κι όλες φωτιά γενήκαν!
